Het gaat inmiddels vaker over de vrouw dan de man, maar de man praat nog steeds veel
In de geschiedenis van de zendtijd voor politieke partijen voeren mannen de boventoon en dat is te horen. Woorden zoals ‘man’ zijn in de afgelopen 60 jaar veel vaker gezegd dan woorden zoals ‘vrouw’. In de laatste 20 jaar is dit veranderd, maar dat betekent nog niet dat de vrouw ook het woord krijgt.
Gratis reclame, waar soms wel 1,5 miljoen mensen naar kijken. Ondanks het wat sullige imago is de zendtijd voor politieke partijen populair bij de campagneteams van de politieke partijen. Van SP tot PVV, iedere partij die zetels haalde bij de vorige landelijke verkiezingen, zond in 2023 een spotje uit in de zendtijd voor politieke partijen.
De ‘heer’ hoor je veel vaker dan de ‘dame’
De zendtijd voor politieke partijen begon in de aanloop naar de verkiezingen van 1959. Sinds 1962 wordt voor politieke partijen het hele jaar door en ook buiten verkiezingstijd zendtijd beschikbaar gesteld. Beeld en Geluid heeft een groot deel van de sindsdien uitgezonden spotjes in hun bezit en als je naar de teksten in deze collectie van zo’n 2900 video’s kijkt dan valt op dat sinds 1962 de zelfstandig naamwoorden ‘meneer’, ‘man’, en ‘heer’ een stuk vaker vallen dan de woorden ‘mevrouw’, ‘vrouw’ en ‘dame’.
Meneer en heer worden zelfs meer dan twee keer zo vaak gebruikt als mevrouw en dame. Ook ‘hij’ (bijna 1700 keer genoemd) wordt veel vaker gebruikt dan ‘zij’ (ruim 1100 keer genoemd). In de spotjes is de ‘man’ of de ‘meneer’ soms ‘de gewone man’ op straat, maar vaak ook een lijsttrekker. In 1994 riep SP-leider Jan Marijnissen de kiezer bijvoorbeeld op om voor hun ‘eerste man, Tiny Kox’ te stemmen.
Laatste 20 jaar wordt de vrouw vaker genoemd
Niet heel verrassend misschien? Voor een hele lange tijd waren alle politiek leiders man, maar in de afgelopen 20 jaar waren er wél vrouwen die aan het roer van een partij stonden, denk aan Lilian Marijnissen, Femke Halsema en Caroline van der Plas. Is het in de afgelopen twintig jaar dus verbeterd? Daar lijkt het wel op. Het woord ‘vrouw’ (96 keer) wordt zelfs vaker genoemd dan het woord man (77 keer). ‘Mevrouw’ komt ongeveer even vaak voor als meneer. ‘Hij’ (259 keer) horen we nog steeds vaker dan ‘zij’ (205 keer).
De ‘vrouw’ is net zoals bij spotjes met ‘man’ soms de lijsttrekker van de partij. In een spotje van de Partij voor de Dieren legt actrice en zangeres Babette van Veen bijvoorbeeld uit waarom ze gaat stemmen op ‘de vrouw Marianne Thieme’. Volgens haar staat Thieme voor ‘een emancipatiebeweging die een stem geeft aan niet alleen vrouwen maar dieren en natuur en milieu’.
Praten over de vrouw
De ‘vrouw’ is in de recente video’s ook een politiek thema: een groep waarover wordt gepraat. Bijvoorbeeld in een spotje uit 2010. Hierin trekt Job Cohen, de toenmalig leider van de PvdA, ten strijde tegen de ‘rechtse meerderheid’ die ervoor zou zorgen dat de kinderopvang duurder wordt. Volgens Cohen betekent dit, dat ‘vrouwen weggehouden worden van de arbeidsmarkt.’
In hetzelfde jaar was Cohen volgens Geert Wilders te soft tegenover radicale moslims ‘zelfs het handen schudden met vrouwen hoeft niet’, aldus Wilders in een spotje van de PVV. Ook Wilders praat dus over ‘de vrouw’ om zijn politieke punt te maken. Rita Verdonk waarschuwde in 2010 in een spot van Trots op Nederland dat ‘onze dochters’ iedere dag op straat worden lastiggevallen.
Dat er veel wordt gepraat over vrouwen betekent dan ook niet automatisch dat ze in beeld zijn. Software van Beeld en Geluid herkent automatisch bekende personen, zoals lijsttrekkers, maar ook andere BN’ers, zoals Babette van Veen, in de verkiezingsvideo’s. Slechts een derde van de herkende personen in de zendtijd voor politieke partijen was in de afgelopen twintig jaar vrouw of non-binair.